4 juni 1989, studentenopstand op het Tian'anmenplein in Beijin, China

4 juni 1989: Opstand op het plein van de Hemelse Vrede Op 4 juni 1989 kwam er een bloedig einde aan de wekenlang durende, massale studentendemonstraties in China op het Tian’anmenplein in Beijing. Ze demonstreerden tegen corruptie, nepotisme e.d. en voor politieke hervormingen, meer democratie e.d. Op bevel van Deng Xiaoping, vice-premier, zette het leger tanks in om het plein te ontruimen. Het aantal doden wordt geschat op ongeveer 3.000. Dit militaire geweld heeft voor veel ellende gezorgd. De opstand leek het tegendeel van geslaagd, want daarna durfden vrijwel geen Chinees opnieuw een demonstratie aan. De stelling dat de opstand mislukte lijkt daarom gezien de directe afloop onontkoombaar. Echter, de opstand vind ik toch geslaagd te noemen. Daar zal ik u nu mijn redenen voor geven. De opstand werd neergeslagen door de conservatieve, bejaarde partijbestuurders. Zij zagen in de ontwikkelingen niet alleen een bedreiging voor alles waarvoor zij revolutie hadden bedreven, maar vooral van hun eigen posities en de daaraan verbonden persoonlijke voorrechten. Een toepasselijk citaat van Deng Xiaoping: ‘Aftreden is niet zo eenvoudig, maar onze partij heeft nieuwe gezichten en nieuw bloed nodig.’ En: ‘Als de economische hervormingen een bepaald punt bereiken moeten ze begeleid worden door politieke hervormingen.’ Slogans die tegen de premier Li Peng gericht waren: ‘Li Peng verkracht de wil van het volk’, en ‘Er kan nooit vrede zijn zolang Li Peng blijft zitten’. De partijbestuurders werden met hun neus op de feiten gedrukt en konden ze niet langer negeren. De opstand werd wel met veel militair geweld onderdrukt. Hier vielen heel veel slachtoffers bij. Toch was de tegenbeweging zichtbaar geworden. De demonstraties in Peking hadden grote invloed op de gebeurtenissen later in 1989 in de Sovjet-Unie en Oost-Europa. Waar de demonstranten er niet in slaagden de Chinese politiek een menselijker gezicht te geven, droegen ze wel bij tot de ineenstorting van het communisme van andere landen in de wereld. Rusland werd bijvoorbeeld meer kapitalistisch na 1990, de val van de Berlijnse Muur (november 1989) en daarmee het Oostblok (=communistisch Duitsland), de opkomst van de democratie in Polen (begin jaren negentig) zijn hier voorbeelden van. Zo snel na de Chinese studentendemonstratie kunnen deze ontwikkelingen toch niet toevallig zijn. ‘De recente gebeurtenissen hebben aangetoond hoe belangrijk het is dat China vasthoudt aan de socialistische weg en het leiderschap van de partij…het zal niet meevallen moderniseringen in te voeren als we dat niet doen. Alleen het socialisme kan China redden en in een ontwikkeld land veranderen. Wat dat betreft kunnen we werkelijk wat leren van de rellen: ze waren een luid alarmsignaal. China heeft geen toekomst als het van de socialistische weg afdwaalt.’ Deze woorden zijn van Deng Xiaoping, gesproken in een bijeenkomst van het permanente comité van het Centraal Politbureau van de CCP (Communistische Partij China). Verder zegt hij ‘het volk tevreden willen stellen door twee dingen: het ene is verder gaan met hervorming en opening, anderzijds corruptie bestrijden’. De combinatie van deze beide doelstellingen zou ‘de politiek duidelijk maken, zodat we steun van het volk verwerven’. Ook noemt hij als hervormingen: bureaucratie verminderen, wettelijk gezag versterken en corruptie bestrijden. De corruptie zou ‘langetermijnplannen kunnen laten mislukken’. Deng Xiaoping lijkt dus wel degelijk het signaal van de studenten te hebben opgepakt. Hij maakt er werk van, hoewel je je wel af moet vragen of hij een politieke uitspraak doet die hij echt meent. Hij wil door gaan en de vrede bewaren. De premier van China zegt ook nog het volgende van zijn gedachten over hervormingen e.d.(eind juni 1989): ‘Om de economische hervormingen bij te benen moeten we de hervormingen ons politieke systeem versnellen en de opbouw van democratie en wettig gezag versterken...’ We kunnen een conclusie gaan trekken. De protesten werden dus duidelijk. Het had zelfs internationale navolging. Ook zijn er na de studentenopstand hervormingen doorgevoerd. De Chinese leiders zijn wakker geschud door de opstand. Het was een ‘alarmsignaal’, aldus Deng Xiaoping. Ze zijn na gaan denken en hebben veel uitspraken en wensen van de opstandelingen gehoor gegeven. Kortom: de opstand is geslaagd!