Alfred Nobel

Alfred Nobel

Alfred Bernard Nobel werd op 21/10/1833 geboren in Stockholm als zoon van een Zweedse uitvinder en ondernemer, die de eerste rubberfabriek van Zweden begon. Nadat die in 1837 failliet ging, vluchtte hij naar St. Petersburg om aan zijn schuldeisers te ontkomen. Daar begon Nobel sr. een bedrijfje dat met buskruit gevulde landmijnen verkocht aan de Russische regering. Dat ging goed tot de Russen aan het einde van de Krim-oorlog een grote bestelling annuleerden en hij in 1856 opnieuw failliet ging. Hij keerde terug naar Zweden.

In de welvarende jaren die daartussen lagen had vader Nobel zijn vier zonen privé-lessen kunnen laten volgen bij Russische geleerden. Alfred kreeg les in literatuur, filosofie, wiskunde, natuurkunde en scheikunde. Hij studeerde ook een jaar scheikunde in Parijs en verbleef daarna zo'n twee jaar in Amerika, waar hij bij een fabrikant van gepantserde oorlogsschepen werkte. Terug in Zweden ging Nobel werken in de springstoffenfabriek die zijn vader inmiddels in de buurt van Stockholm was begonnen.


Nobel experimenteerde daar met een pas ontdekt explosief soort olie: nitroglycerine. Door buskruit te vermengen met deze stof, werden de mijnen die Nobels vader verkocht een stuk krachtiger, maar ook zeer schokgevoelig en daardoor gevaarlijk en onbetrouwbaar. Bij Nobels zoektocht naar een veilige manier om nitroglycerine te ontsteken, explodeerde de hele fabriek en kwamen vijf mensen om het leven, onder wie zijn 21-jarige broer Emil.

Maar Alfred Nobel zette zijn onderzoek voort en ontdekte uiteindelijk zowel een veilige ontstekingsmethode als een gesteente dat, gemengd met nitroglycerine, de onbetrouwbaarheid van de explosieve stof reduceert, waardoor het bruikbaar wordt als springstof. Nobel noemde zijn uitvinding dynamiet – naar het Griekse dynamis, dat kracht betekent – en maakte er fortuin mee. Binnen enkele jaren was dynamiet het meest gebruikte explosief ter wereld en werd het gebruikt bij de aanleg van spoorwegen, havens, bruggen, wegen, mijnen en tunnels. Ook met een later door hem ontwikkeld nagenoeg rookvrij soort buskruit, had hij veel succes. Het werd door de meeste Europese legers al snel als belangrijkste munitie gebruikt.

In 1876 kocht de inmiddels steenrijke Nobel een groot huis in het centrum van Parijs, waar hij het grootste deel van zijn resterende leven zou blijven wonen. Nobel is nooit getrouwd en had een ongelukkig liefdesleven. Verbitterd stelde hij vast: ,,Mijn enige wens is mij te wijden aan mijn werk, aan de wetenschap. Ik zie alle vrouwen – jong en oud – als hinderlijke indringers die mijn tijd stelen.''

In de ochtend van 13 april 1888, een dag na de dood van zijn broer Ludvig, kreeg Nobel een enorme schok toen hij de krant opensloeg. Een Frans ochtendblad had de dood van zijn broer verward met zíjn overlijden. In een necrologie werd Nobel afgeschilderd als ‘handelaar in de dood', rijk geworden aan oorlogsleed en uitvinder van explosieven waarmee hele legers elkaar konden opblazen. Nobel werd er zo depressief van dat iets wilde doen dat zijn naam tot in eeuwigheid zou zuiveren.

In zijn handgeschreven testament uit 1895, gevonden onder een stapeltje nieuwe ontwerpen voor wapentuig, legde Nobel vast dat een deel van zijn nalatenschap ten goede moest komen aan personen die ‘de grootste verdienste voor de mensheid' hebben geleverd op het gebied van natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, literatuur en vrede. Later heeft de Zweedse centrale bank daar nog de Nobelprijs voor economie aan toegevoegd.

Pas in 1901 waren alle juridische zaken rond het testament, dat werd aangevochten door zijn familie, afgewikkeld en kon de eerste Nobelprijs worden uitgereikt. Dat gebeurt sindsdien op 10 december, de dag waarop Alfred Nobel op 63-jarige leeftijd in San Remo in Italië overleed aan een hersenbloeding.