De wenteltrap

Om een cel zit een dun vliesje waar sommige stoffen doorheen kunnen. In de celkern zitten chromosomen. Die zijn gemaakt van de stof DNA. *Chromosomen zijn draadjes in de kern van cellen en zijn gemaakt van DNA. In alle cellen van je lichaam zitten 46 chromosomen(in paren). 1 chromosoom: een in elkaar gedraaide draad, gemaakt van DNA. De draadjes liggen aan elkaar door dwarsliggers(traptreden). Dit bestaat uit 4 verschillende chemische stoffen (A+T, C+G). De volgorde van de traptreden van het DNA bepaalt bv kleur ogen, haar kleur, talent. Alle (erfelijke) eigenschappen van een mensen liggen vast in de volgorde van je DNA-traptreden. Aantal DNA-treden bepaalt bv. je oogkleur. Want ergens op een chromosoom gaat er een stukje over je oogkleur. Een heleboel treden samen, een stukje DNA, dat voor 1 eigenschap staat, noemen we een gen. Meeste eigenschappen liggen vast op meerdere genen. àJe lichaam bestaat uit cellen. Iedere cel heeft 1 kern. In die kern zwerven 46 draadjes rond, de chromosomen. De chromosomen zijn gemaakt van DNA. ER zijn steeds twee chromosomen die op elkaar lijken. Het DNA ziet eruit als een soort wenteltrap. De treden van zo’n wenteltrap zijn gemaakt van stoffen die we voor het gemak de kleuren groen, blauw, geel en zwart hebben gegeven. De volgorde waarin die stoffen voorkomen bepalen onze erfelijke eigenschappen. Een stukje wenteltrap dat één eigenschap veroorzaakt noemen we een gen. *Een gen is een stukje DNA dat maakt dat iemand een bepaalde eigenschap heeft. Het lichaam bestaat uit cellen. Iedere cel heeft een kern. Iedere kern bevat chromosomen. Die zijn gemaakt van DNA. Dat lijkt op een trap met treden. Een aantal treden vormt samen een gen. Één of meerdere genen samen bepalen een eigenschap. Celdeling Cellen vermenigvuldigen zich dmv deling: -> Het DNA splitst zich eerst in de lengte -> de cel maakt bij elke staander een nieuwe helft die er precies op past -> 2 nieuwe stukjes DNA die precies gelijk zijn aan het stukje waar je mee begon. Dit doet een cel voortdurend. Omdat er steeds oude cellen dood gaan moeten er steeds nieuwe gemaakt worden.
Geslachtscellen Alle cellen bezitten 46 chromosomen. Behalve geslachtscellen die bevatten er 23. Mens ontstaat uit eicel van moeder en zaadcel van vader. Smelt dit samen, vormen ze begin van een nieuw kind. Dus krijgt een kind 23 chromosomen van zijn vader en 23 van zijn moeder. Die 46 vormen 23 paren. Van ieder paar is één chromosoom van de moeder en één chromosoom van de vader. 1 paar chromosomen is niet echt een paar: . Het langere chormosoom is het X-chromosoom. Het kleine is het Y-chromosoom. Mannen hebben XY, vrouwen hebben XX-> 2 lange chromosomen dus. *Een kind ontstaat uit een eicel en een zaadcel die elk 23 chromosomen bevatten. De zaadcel (X of Y chromosoom) bepaalt of het een jongen of een meisje wordt. Zaadcel+eicel versmolten, nieuwe cel -> nieuwe combinatie van chromosomen -> nieuwe combinatie van eigenschappen. Nieuwe cel gaat zich snel vermenigvuldigen. Iedere cel van het mens bevat dezelfde chromosomen. Bloedcellen, spiercellen, niercellen en nog veel meer Alle cellen van een mens hebben dezelfde chromosomen maar ze gedragen zich heel verschillend van elkaar. In baarmoeder gaan cellen zich al specialiseren. Alle cellen in je lichaam bevatten alle erfelijke eigenschappen, maar in niercellen staan andere erfelijke eigenschappen aangeschakeld dan in huidcellen *Cellen kunnen zich specialiseren en dat doen ze als je nog niet eens geboren bent. Bruine/Blauwe ogen De chromosomen in celkern horen 2 aan 2 in paren bij elkaar. 1 van ieder paar van vader geërfd, ander van moeder. BV: een gen op een chromosoom dat van vader is geërfd geeft blauwe ogen maar geërfd gen van moeder geeft bruine ogen. Bruin is dominant. Blauw is recessief -> Bruine ogen. Maar je krijgt dan zowel de kleur blauw als bruin op je chromosomen met je mee. Eicellen hebben maar 1 van de 2 eigenschappen (bruin/blauw) dus helft van eicellen hebben blauwe en de andere helft bruine. Mensen, dieren en planten Mensen, dieren, planten, bacteriën bestaan uit cellen en erfelijke eigenschappen worden bepaald door DNA. *Van alles wat leeft, liggen de erfelijke eigenschappen vast op dezelfde stof: DNA. Mensen, dieren, planten en bacteriën, zijn dus eigenlijk één hele grote familie Fokken Fokken is beetje bemoeien met de natuur en eigenschappen op een slimme manier combineren. Het klutsen van eigenschappen, van DNA dus, heet klassieke biotechnologie. Bacteriën Bacteriën zijn hele kleine organismen die maar uit één cel bestaan. Bacteriën kunnen nuttig zijn. Door iets te veranderen aan hun DNA kunnen bacteriën oa bepaalde medicijnen voor ons maken. Suikerziekte: je lichaam maakt geen/te weinig insuline. Insuline is heel belangrijk. Het zorgt er voor dat suiker in ons bloed door de cellen kan worden opgenomen als voedingsstof. Te weinig insuline -> in de cel een tekort aan suiker, in bloed zoveel suiker dat het met de urine wordt verwijderd. Hoe kom je aan insuline: -klier van geslacht vee -Ergens op ons DNA ligt het gen waarop staat hoe ons lichaam insuline moet maken. Uit kern van een cel in je lichaam haal je DNA, je knipt precies het gen eruit waarop staat hoe de cel insuline maakt. Dit gen plak je in het DNA van een bacterie. Zo kan die bacterie verder insuline makenàModerne biotechnologie. Dit werkt snelleren preciezer dan klassieke biotechnologie: men bepaalt heel nauwkeurig welk gen we willen gebruiken en knippen precies dat gen uit het DNA. Gebeurt ook met planten (DNA knippen en plakken) ±50.000.000.000 cellen -> kern -> chromosomen -> DNA-wenteltrap.