China

Het land

Weetjes
China heet eigenlijk de Volksrepubliek China.
Hoofdstad: Beijing (Peking).
Provincies: 22.
Eilanden: 5000.
Grootste eiland: Taiwan. Taiwan is een zelfstandig land. China vindt dat het bij China hoort.
Hoogste berg: Qomolangma. Ook bekend als Mount Everest, het hoogste punt van de wereld (8848 meter).
Langste rivier: Jangtsekiang, 5 472 kilometer. Komt uit het Tangula-gebergte en loopt naar de Gele Zee.
Grootste meer: Qinghai-meer, zout water, 4300 km2 (vierkante kilometer).


Plek op de wereldbol
China ligt in het werelddeel Azië. (Zie plaatje 1.) Om precies te zijn: in het oosten en zuidoosten van Azië. En nog preciezer: tussen Rusland en India. China ligt aan drie grote zeeën: de Zuid-Chinese Zee, de Oost-Chinese Zee en de Gele Zee.

Groot!
Alleen Canada en Rusland zijn grotere landen dan China. China’s oppervlakte is 9.560.900 km2 (negen-en-een-half miljoen vierkante kilometer)!

Hoeveel mensen?
Op de hele wereld wonen vijf miljard (5.000.000.000) mensen. Er zijn ruim één miljard Chinezen. Als je alle mensen van de wereld bij elkaar zou zetten in groepjes van vijf, zou dus één van elk groepje een Chinees zijn. China is groot genoeg voor één miljard Chinezen, maar… de helft van het land is onbewoonbaar door bergen en woestijnen.
Stel je dat eens voor in Nederland: dat maar de helft van ons land bewoonbaar was. Misschien had de regering na de zevenmiljoenste baby gezegd: "Stop! Er mogen niet zoveel baby's meer geboren worden." Dat zei de regering in China. Elk Chinees echtpaar mocht maar één kind hebben. Alleen voor dat ene kind betaalde de regering schoolgeld. In die tijd raakten de Chinese kindertehuizen overvol, want families legden een tweede baby die toch kwam vaak te vondeling. De laatste jaren is de één-kind-regel wat minder streng. Maar ouders die een tweede kind willen, moeten de regering wel om toestemming vragen.

Klimaat en natuur
Doordat China zo groot is, zijn er verschillende klimaten:
In de droge Gobi-woestijn (noorden) groeit bijna niets. In de Takla-Makanwoestijn (noordwesten) groeit in sommige gebieden wel gras en regent het af en toe. Dat zijn de steppen. Er wonen nomaden: mensen die in tenten wonen en rondtrekken met hun vee.

De Noord-Chinese laagvlakte heeft aan drie kanten bergen. Daar kan het in de winter wel 40 graden vriezen, en ‘s zomers heel warm zijn. Daar wordt heel veel graan verbouwd.

Ook in het zuiden van China zijn veel bergen. Maar daar is het klimaat tropisch: altijd warm en veel regen. De grond is er erg vruchtbaar. Er wordt veel rijst verbouwd en de boeren kunnen soms wel drie keer per jaar oogsten.


In het zuidwesten ligt een beroemd gebergte: de Himalaya. Tussen deze bergen liggen hoogvlakten. Het is daar altijd koud en er wonen niet veel mensen. Tibet is zo'n hoogvlakte. De Tibetanen wonen op 3000 meter hoogte.

Geschiedenis

Oudste land
China is één van de oudste landen van de wereld. Het bestaat al ongeveer 4000 jaar. Het is heel lang een beetje een geheimzinnig land gebleven. De Chinezen zochten weinig contact met andere landen. Dat verandert nu pas een beetje.

De Chinese Muur
De Chinese Muur wordt één van de zeven wereldwonderen genoemd. (Zie plaatje 2.) Deze muur is het enige bouwwerk op aarde dat vanaf de maan te zien is. Hij is ongeveer 3000 kilometer lang, en loopt van de Gele Zee naar de woestijn van Turkestan. Er is zeven jaar aan gewerkt, dag en nacht, door één miljoen Chinezen. Veel mensen werden ziek van het zware werk en gingen dood. Hun lichamen zijn in de Muur gemetseld. De eerste keizer van China liet de Muur bouwen. Hij had namelijk van het land één rijk gemaakt, en dat moest goed verdedigd worden tegen aanvallen van de vele nomaden-bendes.

China als keizerrijk
China was 4000 jaar geleden al een keizerrijk. In al die tijd zijn er natuurlijk veel keizers geweest. De ene keizer was geliefd bij het volk, de andere niet. De ene keizer was een wijze man, de andere een domkop. Sommige keizers hielden van oorlogvoeren, sommige van feesten.
De eerste keizer Zheng was leider van de Qin-soldaten (Qin spreek je uit als Tsjin). De Qin-soldaten hadden jaren gevochten om van alle koninkrijkjes één land maken. Keizer Zheng noemde zich Qin-keizer. De naam China komt van het word Qin.

In de laatste 250 jaar van het Chinese keizerrijk zaten de Mantsjoes op de troon. Dat waren geen echte Chinezen, ze kwamen van de andere kant van de Chinese Muur. Ze hadden veel bewondering voor de Chinese cultuur, maar ze waren ook een beetje ouderwets. Ze hielden niet van verandering. Maar andere landen ontwikkelden zich verder (bijvoorbeeld Engeland, Frankrijk, Rusland en Japan). China begon een beetje achter te lopen. En die andere landen begonnen China een beetje uit te dagen. Ze wilden handeldrijven met de Chinezen: kopen en verkopen. Maar daar wilden de Chinese keizers niks van weten.

In 1893 kreeg Engeland ruzie met China. Ze voerden kort oorlog, en de Chinezen verloren. Daarna lukte het China niet meer om andere landen op een afstand te houden. Ondertussen waren er ook Chinezen die genoeg hadden van het keizerrijk: bijna 90 jaar geleden (in 1912) werd China een republiek.

Mao: De Grote Roerganger
Vijftig jaar geleden werd Mao Zedong (je leest ook vaak Mao Tse Tung) de leider van het land. (Zie plaatje 3.) Zijn partij was communistisch. Communisten willen alles eerlijk verdelen. De boeren krijgen allemaal een stukje land. Er worden fabrieken gebouwd, scholen en ziekenhuizen. Maar alles blijft wel eigendom van de regering. Niemand mag iets voor zichzelf hebben. En iedereen moet doen wat de regering zegt. Veel Chinezen waren het er niet mee eens. Zij hadden andere ideeën. Die mensen worden rechts genoemd. De communisten zijn links.
Enkele jaren later deed Mao net alsof hij naar de rechtse Chinezen wilde luisteren. Hij zei: "Laat jullie ideeën maar horen, er zijn wel honderd verschillende bloemen en ook wel honderd meningen." Maar het was een valstrik: Mao zag alle mensen met rechtse ideeën als zijn vijand. En alle Chinezen die eerlijk vertelden dat ze het niet met links eens waren, werden gevangengezet. Voor veel Chinese families was dat een vreselijke tijd. Een heleboel mensen verdwenen en werden nooit meer teruggezien.

Mao vond ook dat er harder gewerkt moest worden in het land. Hij begon een nieuwe actie: De Grote Sprong Voorwaarts. Iedereen moest meewerken. Ook alle leraren en scholieren. Ze werden naar de fabriek gestuurd. Of naar het boerenland. Er was ook veel ijzer nodig voor nieuwe fabrieken. Overal werden smelt-oventjes neergezet. Iedereen moest alles inleveren wat gesmolten kon worden: lepels, pannen, spijkers… er werden nieuwe gereedschappen of ijzeren balken van gemaakt. Ook was er meer graan nodig om alle Chinezen eten te kunnen geven. De kinderen moesten alle mussen verjagen. Dan konden die geen graan meer pikken. Ondertussen werd China geteisterd door overstromingen en grote droogte. Miljoenen Chinezen gingen dood. En De Grote Sprong Voorwaarts verbeterde niets.

Mao werd De Grote Roerganger genoemd. Alsof hij een kapitein was die een groot schip liet varen. Mao maakte de mensen wijs dat ze naar een betere toekomst zouden varen. En als je niet mee wilde, dan kreeg je het moeilijk. Wilde je studeren? Die kans kreeg je alleen als je met je handen werkte. Boeren en arbeiders werden voorgetrokken. Waren je vader en moeder leraar op een school? Dan stond je onderaan de wachtlijst. Was je geen lid van de Communistische Jeugdbond? Dan had je helemaal geen kansen. Veel kinderen werden daarom toch maar lid.

Mao is nu ongeveer 25 jaar dood (hij stierf in 1976). De nieuwe leiders straften de linkse mensen. Ze zeiden dat de jaren van Mao jaren van De Grote Verwoesting waren geweest. Maar China bleef communistisch, en voor de Chinese bevolking veranderde er weinig.

De studentenopstand: lente in Peking
Het beroemdste plein van China ligt in de hoofdstad Peking (Beijing): het is het Plein van de Hemelse Vrede. Ruim 10 jaar geleden (in 1989) was de aandacht van de hele wereld op dit plein gericht, want de Chinese burgers kwamen in opstand. In Nederland mag iedereen demonstreren, maar in China kun je er op rekenen dat je als demonstrant in de gevangenis terechtkomt.
Maar de Chinese jongeren hadden genoeg van de oneerlijke politiek. Genoeg van het gebrek aan vrijheid. Het waren studenten die met het protest begonnen. Maar in korte tijd deden ook kunstenaars mee, en mensen die voor de krant schreven (journalisten), arbeiders en mensen die voor de regering werkten (ambtenaren). Ze demonstreerden zonder geweld. Ze riepen de rest van de wereld op om mee te doen. Ze praatten er met elkaar over en ze zongen liederen. Sommigen aten niet meer: hun protest was een hongerstaking. Ze wilden dat er twee dingen gebeurden: het vertrek van de communistische leiders en het begin van een democratie. De opstand begon op 17 april met 6000 studenten, zes weken later waren het er 100.000. De hele wereld keek in spanning mee via de televisie. Maar de opstand eindigde in geweld: het Chinese leger veegde op 4 juni het plein schoon. Tanks reden over mensen heen. Er vielen veel doden en gewonden. De lente in Peking was voorbij en China is nog steeds geen democratie.


Het dagelijks leven

Naar school in de stad
Tian Fang is negen jaar. Ze woont samen met elf miljoen mensen in de grootste stad van China: Shanghai. Fang heeft geen broertjes en zusjes. Toch is Fang niet het enige kind thuis: er wonen nog twee andere gezinnen in hetzelfde huis. Dat is heel normaal in Shanghai. Er zijn gewoon te weinig huizen voor zoveel mensen.
's Ochtends loopt Fang tien minuten naar school. Als de bel gaat, gaan alle kinderen keurig in de rij staan. Eerst wordt de Chinese vlag gehesen. En alle kinderen steken hun arm omhoog. Dat is het groetteken. Daarna klinkt er marsmuziek over het schoolplein. Op de maat van de muziek doen ze een kwartier gymnastiek.
In de lessen wordt veel tijd besteed aan het leren en schrijven van de Chinese karakters (tekens). De Chinezen hebben geen alfabet met 26 letters, ze gebruiken tekens. (Zie plaatje 4.) Elk teken is een stukje van een woord. Fang kent op haar negende al duizend karakters.
Het schrijven van de karakters is een hele kunst. Het gebeurt met een fijn penseel en inkt. Fang vindt het schrijven leuk. Ze oefent graag en veel. Tijdens het keuze-uur kiest Fang het liefst schaken of dansen. Daar is ze het beste in. Tussen de middag blijven alle kinderen op school, want alle vaders en moeders werken. De kinderen krijgen warm eten uit de schoolkeuken.

Naar school op het platteland
Zhang Huike is tien jaar. Hij woont in een bergdorp. Met nog twintig andere kinderen gaat hij elke dag naar school. Er is een klas met een onderwijzer. Die woont in een kamertje naast de klas. Ook op een dorpsschool wordt op het schoolplein eerst de Chinese vlag gehesen en gymnastiek gedaan. Er zijn geen boeken, geen schriften, geen penselen, alleen een schoolbord en krijt. Zonder schriften en penselen kunnen de kinderen zelf niet oefenen. Ze leren dus niet zo goed lezen en schrijven.
Op een dag verschijnt Zhang niet meer in de klas. Zijn moeder ligt ziek op bed. Zijn vader werkt op het land, maar hij verdient weinig. En er is geld nodig voor medicijnen. Zhang is naar de grote stad gestuurd om werk te zoeken. Als hij met wat geld thuiskomt, kunnen ze medicijnen kopen. Maar… zal Huike ooit nog thuis komen?

(Zie ook het stukje Chinese kinderfilms bij ZOEKEN: )

Elk jaar verlaten meer dan een miljoen Chinese plattelands-kinderen hun dorp om een baantje in de stad te zoeken. Niet omdat ze dat zelf zo leuk vinden, maar omdat er thuis geld nodig is. Meestal vinden ze in de stad geen werk en geen plek om te wonen. Het worden zwerfkinderen.

Het schoolleven op het Chinese platteland kunnen wij ons moeilijk voorstellen. Zelfs honderd jaar geleden hadden de Nederlandse kinderen het op school beter. In China kan zelfs nu nog dit gebeuren:

Bericht in de SHANGHAI AVONDPOST (Uit: De Volkskrant, november 2000): Een leerling van een lagere school in Yuxi (in de Zuid-Chinese provincie Yunnan) was zo stom om zijn onderwijzer achter zijn rug uit te schelden voor hond. En zijn vriendjes waren zo gemeen dat aan de onderwijzer te verklappen. De onderwijzer liet het kind kiezen uit de volgende straffen:
- honderd stokslagen door de onderwijzer
- duizend stokslagen door zijn klasgenoten
- duizend vliegen eten
- slakken eten
De jongen koos voor de tweede straf. Na tweehonderd klappen koos hij toch maar voor het eten van de vliegen. Hij hield drie vliegen binnen, de rest kotste hij weer uit. Het hoofd van de school overweegt maatregelen te nemen tegen de onderwijzer.

Vrije tijd
Chinese mensen hebben niet veel vrije tijd. Ze werken vaak vijftig uur per week. Er zijn niet veel feestdagen. En ze hebben maar drie weken per jaar vakantie. En thuis is er ook altijd werk: weinig mensen hebben geld voor een wasmachine of een stofzuiger. Als ze wel tijd hebben, gaan ze vaak naar de film. In elke stad zijn bioscopen. En in dorpen draait de film gewoon buiten. Steden hebben veel grote, mooie parken. Oude mannen komen met hun vogelkooitjes graag naar het park en houden vogelzangwedstrijden. Kinderen kunnen er tafeltennissen. In alle parken staan betonnen tafels, de batjes en balletjes neem je zelf mee. Tafeltennissen kan in China trouwens overal, want het is echt een nationale sport. Een echt Chinees gezelschapsspel is Mahjong. Het wordt gespeeld met stenen waar plaatjes over de seizoenen en windrichtingen op staan. Het spel is ingewikkeld, maar elk Chinees kind leert het.
Veel oudere Chinezen zijn dol op de Chinese opera. Dat is zang, dans, toneel, muziek en acrobatiek tegelijk. Jonge mensen gaan er niet meer zo graag heen, omdat er tegenwoordig veel andere dingen te doen zijn. Zij gaan liever naar de disco. En raad eens wat de grootste hobby in China is... postzegels sparen!


Sport
Net als wij vinden Chinezen gezondheid heel belangrijk. Want als je ziek bent, kun je niet werken. En als je niet werkt, verdien je geen geld. Heel veel Chinezen doen aan lichaamsbeweging. Niet twee keer per week op een sportschool. Nee, gewoon elke dag voordat ze naar hun werk gaan. ‘s Ochtends om zes uur al, op straat of in het park. Het is een vreemd gezicht als je het niet gewend bent: overal mensen die sporten. Ze doen bijvoorbeeld Wushu of Kung Fu: snelle vechtsporten. Maar de meeste mensen doen Tai Chi. (Zie plaatje 5.) Dat is niet agressief en heel sierlijk. Ook moderne sporten zijn in China populair. Chinezen zijn heel goed in tafeltennis, volleybal, basketbal en turnen.

De Chinese kalender

Oud en nieuw
1 + 1 = 2, dat is ook in China zo. Maar de Chinese jaartelling loopt anders dan bij ons. Dat heeft te maken met de Chinese verdeling van de kalender. Toch gebruikt iedereen in het dagelijks leven de kalender die wij ook gebruiken: de Gregoriaanse kalender. Die bestaat uit 1 zonnejaar, of 365 dagen, of 52 weken, of 12 maanden.

Elke kalender heeft te maken met de standen van de zon, de maan en de aarde. De Chinese kalender gaat uit van de stand van de maan. Het jaar wordt verdeeld in 12 maanmaanden van 29 of 30 dagen. 7 Keer in de 19 jaar is er een schrikkelmaand (met 28 dagen). Nieuwe jaren beginnen als het de tweede nieuwe maan is na de zonnewende (21 december). Dat is altijd tussen 21 januari en 20 februari. De Chinese Nieuwjaarsdag is in 2001 op 24 januari, in 2002 op 12 februari, in 2003 op 1 februari, in 2004 op 22 januari.

Dagen en maanden hebben in China geen naam, ze zijn alleen genummerd. Als je op 21 augustus jarig bent, is dat in China op de 21e dag van de achtste maan.

De Chinezen hebben ook nog een zonnekalender. Die bestaat uit 24 periodes (jie’s) van 15 of 16 dagen. Het Chinese zonnejaar begint altijd op 4 of 5 februari. De 24 jie’s zijn genoemd naar het weer, de natuur of het werk op het land. Bijvoorbeeld: Begin van de lente, Constante regen en Kleine oogst.

De Chinese dierenriem
Je kent vast wel onze sterrenbeelden (12 tekens, voor elke maand één): Steenbok, Waterman, Vissen, Ram, Stier, Tweelingen, Kreeft, Leeuw, Maagd, Weegschaal, Schorpioen, Boogschutter. De Chinese astrologie heeft ook 12 tekens: Rat, Os, Tijger, Konijn, Draak, Slang, Paard, Geit, Aap, Haan, Hond en Varken. (Zie plaatje 6.) Maar elk teken geldt voor een jaar, in plaats van vier weken zoals bij ons. En je teken wordt niet alleen bepaald door je geboortedag, maar ook door je geboortejaar. Het jaar 2000 was het jaar van de Draak, 2001 is het jaar van de Slang, 2002 is het jaar van het Paard, 2003 is het jaar van de Geit, 2004 is het jaar van de Aap. Bij de links staat hoe je kunt uitzoeken wat jouw Chinese sterrenbeeld is.

Het jaar van de Draak: 2000
Volgens de Chinese verhalen wordt een draak stokoud. Het duurt duizend jaar voordat hij op lengte is. Een draak staat symbool voor wijsheid en voor macht. Daarom werd een Chinese keizer vroeger Draak genoemd. De keizer zat op een drakentroon, sliep in een drakenbed en voer in een drakenboot. Veel Chinese ouders hopen dat ze een kind krijgen in het jaar van de Draak.


Chinese karakters

Het Chinese schrift
Ons alfabet bestaat uit 26 letters. Het Chinese schrift heeft 50.000 tekens. Elk teken is een woord of een deel van een woord. Kinderen kennen aan het eind van de basisschool ongeveer 3000 tekens uit hun hoofd. Je moet ongeveer 5000 tekens kennen om een boek goed te kunnen lezen. Mensen die gestudeerd hebben, kennen ongeveer 10.000 tekens. Karakters schrijven gebeurt met een penseel en inkt. De kinderen leren van elk karakter welke lijn het eerst op papier moet, welke lijn als tweede, enzovoort. Probeer met een penseel en zwarte inkt maar eens een paar karakters na te schilderen. (Zie plaatje 7.)

De leesrichting
Wij schrijven altijd van links naar rechts. En we lezen dus ook van links naar rechts. De Chinezen schrijven en lezen de karakters onder elkaar, van boven naar beneden. Een Chinese bladzijde bestaat dus uit rijen met karakters, in plaats van regels met woorden en letters.

Chinese uitvindingen

Vuurwerk
Vuurwerk is een Chinese uitvinding. In China staan heel veel vuurwerkfabrieken. Het wordt over de hele wereld verkocht. Chinees vuurwerk knalt niet alleen, het is vooral heel mooi om te zien. De kleuren en vorm van het vuurwerk zijn heel belangrijk: met een rotje zijn ze in China echt niet tevreden.

Kruiwagen
Die noemen ze in Chinezen ook wel houten os. Want deze eenvoudige handkar met één wiel kan net zoveel vracht tillen als een os. Soms werd zelfs een zeil op de kruiwagen gezet. Dan maakte de wind het duwen van de kruiwagen lichter. De Chinezen vonden de kruiwagen ongeveer tussen 1800 en 2200 jaar geleden uit.

Klok
De klok is uitgevonden door Su Song, een Chinese ambtenaar. Hij bouwde ongeveer 900 jaar geleden een groot uurwerk. Het gaf de tijd van de dag aan en de stand van de planeten en sterren. Het uurwerk werkte met een waterradje. Door de gegevens van dit eerste uurwerk kon een precieze kalender worden gemaakt.


Papier
Cai Lun was een ambtenaar van de Chinese keizer (105 na Christus, ongeveer 1900 jaar geleden). Hem lukte het om het eerste echte papier te maken. Hij gebruikte zijde-afval en maakte daar eerst pulp van. Later werden hennep, boombast en bamboe gebruikt. Door de uitvinding van papier konden er in grote aantallen bladen, kranten en boeken (drukwerk) worden gemaakt. En daardoor leerden steeds meer mensen lezen. Ongeveer 900 jaar geleden (in de 11e eeuw) werd voor het eerst papieren geld gemaakt.

Buskruit
De Chinezen waren naar iets heel anders op zoek: een stof die het leven kon verlengen. Dat lukte niet. Zeg maar een beetje per ongeluk vonden ze wel een andere stof uit, eentje die kon ontploffen: het buskruit. Dus geen stof die het leven kon verlengen, maar die juist kon doden.

Kompas
Dit is een heel oude Chinese uitvinding, al is niet precies bekend wie, waar en wanneer het heeft uitgevonden. Het kompas werd eerst alleen op het land gebruikt. Als de Chinezen huizen gingen bouwen, zetten ze die in een bepaalde richting. Later kwamen ze op het idee om het kompas ook op zee te gebruiken.

Tofu
Tofu wordt gemaakt van de soja-boon. Het is plantaardig, je kunt het eten in plaats van vlees. Tofu heeft een wit-gele kleur en ziet er een beetje uit als Griekse feta. Tofu smaakt eigenlijk nergens naar, alleen als je het ergens mee mengt. Je kunt tofu ook in de Nederlandse supermarkt kopen.

Chinezen in Nederland

De komst van Chinezen naar Nederland
Aan het begin van de vorige eeuw (maar nog pas ongeveer honderd jaar geleden) heerste er in Zuidoost-China grote armoede. Veel mannen gingen daarom naar Europa, op zoek naar werk. Hun reis verdienden ze meestal door onderweg te werken, bijvoorbeeld als stoker op een schip. Eenmaal in Nederland bleef het moeilijk, want ook hier was niet veel werk. Deze Chinezen werkten thuis, in China, altijd hard op het land. Nu konden ze alleen maar proberen wat te verkopen. Sommige mannen gingen met een koffer langs de deuren. Zij verkochten bijvoorbeeld knopen en klosjes garen, naalden en spelden of pindakoeken.

Chinese restaurants
De Chinezen in Nederland hielpen elkaar. Als iemand een beetje geld had om een restaurant te beginnen, konden andere Chinezen er als kok of ober komen werken. Nederlanders vonden rijst en een loempia maar raar eten. Nederland had een hele tijd over Indonesië geregereerd. Indonesië was toen een kolonie van ons land. Daarna kreeg Indonesië een eigen regering. Toen kwamen er een heleboel Nederlanders terug uit Indonesië. Die waren dat vreemde eten gewend. En er kwamen heel veel Indonesische Chinezen mee. Zo werd het Chinese restaurant een Chinees-Indisch restaurant. Vanaf die tijd ging het razendsnel. Chinees eten werd super-populair. En als Nederlanders uit eten gingen, was het heel apart om naar de Chinees te gaan.

Omdat het nu goed ging met hun zaken, konden steeds meer Chinese familieleden naar Nederland komen. Nu kijkt in Nederland niemand meer op van Chinese restaurants. Chinees eten is gewoon geworden. En Nederlanders doen graag boodschappen in de Chinese toko (een winkel waar Chinese eetwaren worden verkocht).

Chinese adoptiekinderen
Misschien zit er bij jou op school een Chinees kind, met Chinese ouders. Of een Chinees kind met Nederlandse ouders. Nederlandse paren die een kind willen adopteren, kunnen kiezen voor een Chinees kind. Dat is bijna altijd een meisje. Door de één-kind-regel in China leggen ouders een tweede baby vaak te vondeling. Deze kinderen komen in een weeshuis terecht. Jongens worden minder te vondeling gelegd. Die krijgen eerder en beter werk dan meisjes, dus zij kunnen de ouders nog helpen met geld verdienen. Zo werkt dat in China. De adoptie-ouders in Nederland zijn blij met een Chinees meisje. En in Nederland hebben deze kinderen betere kansen op een goede school en later op werk.